Madine Gulgun

فرقه دموكرات آزربايجان به روايت يرواند آبراهاميان

"فرقه هنگامي كه برسرقدرت بود اصلاحات اجتماعي گسترده اي انجام داد، نخستين اصلاحات ارضي كشوررا فرقه اجرا كرد،زمين هاي دولتي درميان دهقانان تقسيم شد. درنتيجه اقدامات فرقه براي نخستين باردرتاريخ ايران،زنان ازحق راي برخوردارشدند،تنبيه بدني ممنوع شد و درسطح محلي، شوراهايي براي نظارت بركار بخشداران ، شهرداران وادارات دولتي انتخاب شد. فرقه همچنين يك قانون جامع كار به تصويب رساند .

فرقه كوشيد تا با گشودن فروشگاههاي دولتي ، قيمتهاي مواد غذايي را تثبيت كند وماليات برمواد غذايي وديگر كالاهاي ضروري را به ماليات برسودهاي تجاري، ثروت حاصل اززمين ، درآمدهاي صاحبان حرف وكالاهاي لوكس تبديل كرد.

با آسفالت كردن خيابانها، گشودن درمانگاهها ، كلاسهاي سوادآموزي ، تاسيس دانشگاه ، ايستگاه راديويي ويك انتشاراتي وتغيير نام خيابانها به ستارخان وباقرخان وديگر قهرمانان انقلاب مشروطه چهره تبريز را دگرگون كرد. حتي مخالفن فرقه هم به ناچار پذيرفتند كه درعرض اين يكسال  خدمات وكارهايي بيشتر ازدوران بيست ساله رضاشاه انجام گرفته است."

دكترمحمد مصدق:

"علت اساسي حوادث آزربايجان عدم رسيدگي به شكايات مردم آزربايجان وكشتارصدها روستايي بيگناه از طرف خوانين مرتجع وژاندارمهاست ... مردم آزربايجان حس كرده بودند كه اين مجلس واين دولت هيچگاه به درد او نخواهد رسيد . به همين خاطر آزربايجان به پاخواست كه خودش درد خود را درمان كند."

نشريه لوموند- فرانسه

انقلابي كه درآزربايجان ايران روي داده درخاورميانه انعكاس داشته است... حركات آزربايجان لايق آن است كه انقلاب نجات بخش خاورميانه ناميده شود.

كنسول انگليس درتبريز:

"... هرچندكه روس ها به دليل اهداف خود ازحكومت ملي آزربايجان پشتيباني مي كنند... نميتوان انكار كرد كه بدبختيها وبي عدالتيهايي وجوددارد كه اگر درهر كشور ديگري بود به شورش خودانگيخته منجر ميشد. نمي توانم باوركنم كه اين نهضت كاملا كارروس ها باشد . بلكه به نظر مي رسد آنها ازيك وضعيت انقلابي واقعي بهره برداري ميكنند.مردم آزربايجان به اين نتيجه رسيده اند كه نامزدهاي محلي آنها مي توانند به خوبي تهرانيها از عهده اين كار برآيند. ... بايك سفر كوتاه (به آزربايجان) متوجه شدم كه اين حكومت محلي هوشيارتر، كارآمدتر وقويتر از حكومت پيشين فارسها ظاهرشده است."

پيشه وري :

" ما زبان مادري خود را با شير مادر وهواي روح بخش ميهنمان فرا گرفته ايم. آنهايي كه به زبان ما توهين مي كنند ومدعي هستند كه اين زبان برما حميل شده است ، دشمنان قسم خورده ما هستند. روشنفكران تهران بايد درككنند كه آذري يك لهجه گذرا نيست، بلكه زباني خالص با ريشه هاي عميق ومردمي است وظيفه مااين است كه آن را پرورش دهيم ، نوسازي كنيم افسونگري هايش را آشكاركنيم وغبار غفلت را ازآن بزداييم ... ماآن را پاك مي كنيم ، خالص مي سازيم وبه مردم خود بازميگردانيم.

در اواسط شهريورماه ، پيشه وري كه مجلس اعتبارنامه اش را رد كرده بود، به تبريز بازگشت وهمراه با يارانش از اعضاي حزب كمونيست قديم وبازماندگان قيام 1298 و 1299خياباني، تشكيل سازمان جديدي به نام" فرقه دموكرات آزربايجان" را اعلام كرد. رهبران حزب كه عمدا نام تشكيلات خياباني را اقتباس كرده بودند، اظهارداشتندكه مايلند جزء ايران باشند اما خواستار سه تجديدنظرعمده براي آزربايجان شدند كه عبارت بود از: استفاده اززبان آذري درمدارس وادارات دولتي ، تخصيص عوايد مالياتي به توسعه وعمران منطقه، وتشكيل مجالس ايالتي مندرج درقانون اساسي . بدتر ازهمه اينكه سياستمداران تهران را به ناديده  گرفتن مسائل ومشكلات استان متهم كردندو اظهار داشتند كه زبان ، تاريخ وفرهنگشان  "هويت ملي خاصي" به مردم آزربايجان بخشيده است. فرقه دموكرات آزربايجان كه شاخه ايالتي حزب توده نيز بلافاصله به آن پيوست ، آماده شورش مسلحانه گشت، درحالي كه نيروهاي شوروي مانع از ورود نيروهاي كمكي ارتش ايران به داخل استان شدند .

دراين ضمن درمهاباد ناسيوناليستهاي كرد به تشويق شورويها حزب دموكرات كردستان را تشكيل دادند وحقوق مشابهي براي منطقه خود خواستار شدند.

نگرانيهايي كه طي چهارسال پيش از آن نهفته بود ، اكنون واقعيت مي يافت . كنسول آمريكا در تبريز پيش بيني كرد كه اين جنبشهاي جدايي طلب احتمالا بدون حمايت شوروي از ميان خواهد رفت اما با وجود اين تاكيد ورزيد كه همين جنبشها ازحمايت چشمگيرمردمي برخوردارند وبيانگر نارضايي واقعي از حكومت مركزي اند.

كنسول انگليس درتبريز نيز پس ازسياحت مفصلي درشمال غرب گزارش داد:

"درعين حال كه البته قابل تصورنيست جنبش بدون حمايت روسها بتواند پايدار بماند ودرعين حال كه روسها مسلما"به خاطر اهداف خود ازجنبش حمايت ميكنند ، نميتوانم اين حقيقت را ناديده انگارم كه درميان كارگران ودهقانان اين استان چيزي هست كه همواره رنجش اصلي مردم از بي كفايتي وفساد حكومت ايران به نظرم آمده است، فلاكتها وبيدادگريهايي عيني وجوددارد كه درهر كشور ديگري كافي بود تا به خودي خود شورشي ايجاد كند . باور نميكنم كه روسها كل اين جنبش را ازپيش تدارك ديده باشند بيشتر چنين به نظرم مي رسد كه آنان از وضعيت انقلابي اصيلي بهره برداري مي كنند آنها دهقانان رابا مهاجران يكپارچه ساخته اند اما خود دهقانان از روي اراده اقدام كرده اند... اگر بخشي از ايران به ناچار بايد تحت حكومت ابلهان و فرومايگان باشد، مردم آزربايجان يقين كرده اند كه برگزيدگان بومي خودشان اين كاررا مانند همتايان تهراني شان مي توانند انجام دهند."

*  برگرفته از كتاب ايران بين دوانقلاب نوشته يرواند آبراهاميان ، ص196

50 تومني

يك تومني

                            بيانيه تشكيل فرقه دموكرات آزربايجان

                                              12 شهريور1324

ايران مسكن اقوام وملل گوناگون است. اين اقوام وملل هرقدر آزادتر زندگي كنند،يگانگي بيشتري خواهندداشت. قانون اساسي ما نيز با تصويب قانون انجمنهاي ايالتي وولايتي  كوشيده است كه به اين وسيله تمام مردم ايران را در تعيين سرنوشت كشورهر چه بيشتر دخالت داده ورفع احتياجات مخصوص ايالات وولايات را به خودانها واگذار نمايد.

لذا بايد هرچه زودتردر اجرا وتكميل قانون اساسي  دست بكار شد وحكومت ملي را از پايين يعني از ميان خلق وبراساس احتياجات توده هاي وسيع وبرپايه خصوصيات مردمي  كه درايالات وولايات زندگي ميكنند بنا نهاد.

 وحدت ملي واقعي زماني ميسر ميشود كه تمام مردم باحفظ خصوصيات وآزادي داخلي خود ترقي نموده وازهرلحاظ بتوانند باهم برابري نمايند ما مي گوييم كه در خاك آزربايجان خلق چهار ميليون نفري زندگي ميكنند كه آنها قوميت خودرا تشخيص داده اند آنها زبان مخصوص به خود وآداب ورسوم جداگانه اي دارند اين خلق ميگويد كه ما مي خواهيم ضمن حفظ استقلال وتماميت ايران در اداره امور داخلي خودمختار وآزاد باشيم.

آزربايجاني ميگويد: تهران به دردهاي ما نمي رسدوازتشخيص ورفع احتياجات ما عاجز است، ازترقي فرهنگ ما جلوگيري مي كند. زبان مادري مارا تحقيركرده واجازه نمي دهد ما نيز مانند ساير هموطنان خود آزاد زندگي كنيم. باوجود اين ما ادعاي قطع رابطه باآنجارا نداريم. ازقوانين كلي وعمومي مملكت اطاعت خواهيم كرد. درمجلس شوراي ملي وحكومت مركزي دخالت وشركت خواهيم نمود. زبان فارسي را به عنوان زبان دولتي درمدارس ملي خود توام با زبان آزربايجاني تدريس خواهيم كرد اما با تمام اينها،اين حق را براي خود قائليم كه صاحب اختيار خانه خود شده آن را مطابق ميل وسليقه خود داشته باشيم.

حال كه در سايه مبارزه جوانان قهرمان كشورهاي دموكرات، اساس فاشيسم سرنگون شده وپوچ بودن  نظريه آقايي ملتي بر ملتهاي ديگربه ثبوت رسيده وآزادي ملتها درتعيين سرنوشت خود به وسيله منشورها و پيمانها اعلام گرديده درچنين شرايطي طبيعي است كه آزاديخواهان وخلق آزربايجان نميتوانست به طورمنفرد و متفرق مبارزه درراه آزادي را ادامه دهند.به همين لحاظ لازم بود كه براي رهبري اين مبارزه ، سازمان محكم ومنتظم حزبي بوجود آيد. فرقه دموكرات آزربايجان زائيده اين احتياج است.

هموطنان عزيز! اينك دوره مبارزه تاريخي بزرگي آغاز مي شود. فرقه دموكرات آزربايجان شمارا ازهر صنف و طبقه جهت عضويت در تشكيلات خود وشركت درمبارزه مقدس ملي دعوت مي كند. درهاي اين فرقه به روي كليه مردم آزربايجان بجز دزدان وخائنين بازاست.هركس كه شعارها ومقاصد مارا قبول كند هرچه زودتر بايد عضويت سازمان فرقه را قبول كرده ودر صفوف پرچمداران آزادي آزربايجان وتمام ايران داخل شود .

 شعارهاي ما ازاين قرار است:

1-     توام با حفظ استقلال وتماميت ايران لازم است به مردم آزربايجان آزادي داخلي ومختاريت مدني داده شود تا بتوانند در پيشبرد فرهنگ خود وترقي وآبادي آزربايجان با مرعي داشتن قوانين عادلانه كشور، سرنوشت خودرا تعيين نمايند.

2-     دراجراي اين منظور بايد بزودي انجمنهاي ايالتي انتخاب شده وشروع بكار نمايند.اين انجمنها ضمن فعاليت درزمينه هاي فرهنگي ،بهداشتي واقتصادي به موجب قانون اساسي اعمال تمام مامورين دولتي را بازرسي كرده ودر تغيير وتبديل آنها اظهارنظر خواهندكرد.

3-     درمدارس آزربايجان تا كلاس سوم تدريس فقط به زبان ازربايجان خواهد بود ازآن به بعد زبان فارسي به عنوان زبان دولتي توام با زبان آزربايجان تدريس خواهد شد.تشكيل دانشگاه ملي (دارالفنون) در آزربايجان يكي ازمقاصد اساسي فرقه دموكرات است.

4-     فرقه دموكرات آزربايجان در توسعه صنايع وكارخانه جدا" خواهد كوشيد وسعي خواهد كرد براي رفع بيكاري وتوسعه صنايع دستي وسايل لازم فراهم نموده وتوام باتكميل كارخانه هاي موجود كارخانه هاي جديد ايجاد نمايد.

5-     فرقه دموكرات آزربايجان توسعه تجارت را يكي از مسائل ضروري وجدي محسوب ميدارد. مسدود بودن راههاي تجارتي تابه امروز سبب ازدست رفتن ثروت عده كثيري ازدهقانان،مخصوصا" باغداران وخرده مالكين شده وموجب فقروفلاكت آنها گرديده است. فرقه دموكرات آزربايجان براي جلوگيري ازاين وضع درنظرگرفته است كه در پيداكردن بازاروجستجوي راههاي ترانزيتي - كه بتوان بااستفاده از آنها كالاهاي آزربايجان را صادر نموده واز اتلاف ثروت ملي جلوگيري كرد- اقدام جدي نمايد.

6-     يكي ديگر از مقاصد اصلي فرقه دموكرات ،آبادساختن شهرهاي آزربايجان است. براي نيل به اين مقصود فرقه سعي خواهدكرد كه هرچه زودتر قانون انجمنهاي شهر تغيير يافته وبه اهالي شهرامكان داده شودكه بطور مستقل در آبادي شهري خود كوشيده وآن را بصورت معاصر وآبرومندي درآورند. مخصوصا تامين آب شهرتبريز يكي ازمسائل بسيار فوري فرقه دموكرات است.

7-     موسسين فرقه دموكرات آزربايجان به خوبي ميدانند كه نيروي مولد ثروت وقدرت اقتصادي كشور بازوان تواناي دهقانان است. لذا اين فرقه نميتواند جنبشي را كه درميان دهقانان بوجود آمده ناديده بگيرد وبه همين لحاظ فرقه سعي خواهد كرد كه براي تامين احتياجات دهقانان قدمهاي اساسي بردارد. مخصوصا تعيين حدود مشخص بين اربابان ودهقانان وجلوگيري از مالياتهاي غيرقانوني كه به وسيله بعضي از اربابان اختراع شده يكي از وظايف فوري فرقه دموكرات است. فرقه سعي خواهد كرد اين مسئله به شكلي حل شودكه هم دهقانان راضي شوند وهم مالكين به آينده خود اطمينان پيدا كرده وباعلاقه ورغبت در آباد ساختن ده وكشور خود كوشش  نمايند. زمينهاي خالصه  وزمينهاي متعلق به ارباباني كه آزربايجان را ترك كرده وفرار اختيار نموده اند ومحصول دسترنج خلق آزربايجان را در تهران وساير شهرها به مصرف مي رسانند چنانچه بزودي مراجعت ننمايند، به نظر فرقه دموكرات،بايد بدون قيد وشرط در اختيار دهقانان قرار گيرد.ماكساني راكه به خاطر عيش ونوش خود ثروت آزربايجان را خارج مي برند آزربايجاني نمي شماريم. چنانچه آنها از بازگشت خودداري نمايند، مابراي انها در آزربايجان حقي قائل نيستيم. علاوه براين فرقه خواهد كوشيد كه به طور سهل وآسان ،اكثريت دهقانان را از نظر وسايل كشت وزرع  تامين نمايد.

8-     يكي ديگر از وظايف مهم فرقه دموكرات ، مبارزه با بيكاري است. اين خطر ازهم اكنون خود را به صورت جدي نشان مي دهد واين سيل درآينده روزبروز نيرومندتر خواهد شد. دراين مورد از طرف دولت مركزي ومامورين محلي كاري انجام نگرفته است. چنانچه كار بدين منوال  ادامه يابد ، اكثريت اهالي آزربايجان دچار فنا ونيستي خواهدشد. فرقه سعي خواهد كرد براي جلوگيري از اين خطر، تدابير جدي اتخاذ كند. فعلا تدابيري نظير تاسيس كارخانه ها ، توسعه تجارت ، ايجاد موسسات زراعتي وكشيدن راه آهن وشوسه  ممكن است تاحدودي مفيد واقع شود.

9-     درقانون انتخابات ستم بزرگي به مردم آزربايجان روا داشته اند. طبق اطلاعات دقيق دراين سرزمين بيش از چهارميليون نفر آزربايجاني زندگي ميكنند. به موجب همين قانون غير عادلانه به نمايندگان آزربايجان فقط 20كرسي داده شده است واين به طور قطع تقسيم متناسبي نيست. فرقه دموكرات خواهدكوشيد كه آزربايجان به تناسب جمعيت خود حق انتخاب نماينده داشته باشد كه تقريبا معادل يك سوم نمايندگان مجلس شورا ميشود. فرقه دموكرات آزربايجان طرفدار آزادي مطلق انتخابات شوراي ملي است. فرقه با دخالت مامورين دولتي وخارجي وهمچنين دخالت ثروتمندان به طريق ارعاب وفريب در انتخابات مخالفت خواهدكرد. انتخابات بايد درآن واحد درسرتاسر ايران شروع شده  وبه سرعت  پايان پذيرد.

10-فرقه دموكرات آزربايجان با اشخاص فاسد ، مختلس ورشوه بگيري كه درادارات دولتي جاي گرفته اند مبارزه جدي به عمل خواهد آورد وازمامورين صالح ودرستكار دولتي قدرداني خواهد كرد. مخصوصا فرقه كوشش خواهدكرد كه معاش وزندگي مامورين دولتي آن چنان اصلاح شود كه بهانه دزدي وخيانت براي آنها باقي نماند وآنها بتوانند زندگي آبرومندي جهت خود به وجود آورند.

11-فرقه دموكرات خواهد كوشيد بيش از نصف مالياتهايي كه از آزربايجان گرفته مي شود صرف احتياجات خود آزربايجان شودو مالياتهاي غير مستقيم به طور جدي نقصان يابد.

12-فرقه دموكرات آزربايجان ، طرفدار دوستي با كليه دولتهاي دموكرات مخصوصا متفقين مي باشد وبراي حفظ وادامه اين دوستي كوشش خواهد كرد درمركز وشهرستانها دست عناصر خائني را كه مي خواهند دوستي بين ايران ودولتهاي دموكرات را برهم زنند ازامور دولتي كوتاه نمايد . اين است مقاصد اصلي بنيانگذاران فرقه دموكرات.

 اميد ما براينست كه هرآزربايجاني وطن پرست- خواه درداخل وخواه درخارج آزربايجان درراه رسيدن به اين مقاصد مقدس باما همصدا وهمراه شود. طبيعي است كه اگر انسان خانه خودرا اصلاح نكند ، نميتواند براي اصلاح  محله ، شهر يامملكت خود بكوشد. ما ابتدا ازآزربايجان كه خانه مااست شروع ميكنيم وبدين وسيله ميهن ازدست قلدرها ومرتجعين نجات خواهد يافت.

 زنده باد آزربايجان دموكرات!

زنده باد ايران مستقل وآزاد!